تفکر ماتریسی در آموزش پازل دبستانک

آشنایی با تفکر مجموعه‌ای

هدف از معرفی پازل دبستانک این نیست که شما حتما بیایید و همه‌ی کتاب‌های آن‌ را برای دانش‌آموزانتان سفارش دهید. البته اگر چنین کنید خوشحال می‌شویم اما هدف از ارائه‌ و معرفی پازل دبستانک این است که شما با تفکر مجموعه‌ای درباره‌ی نیازهای کودکان در سنین و پایه‌های مختلف آشنا شوید و بدانید که منابع مطالعاتی کودکان در سنین مختلف بهتر است دارای ساختار و هماهنگی خاصی باشند. همدیگر را تکمیل کنند، برای هم بستر ایجاد کنند و نیازهای جدید را به وجود آورند.

چنین سیستم هماهنگی، خودش به وجود نمی‌آید. توانمندی و دانش شما آن را ایجاد می‌کند. شما باید آن را طراحی کنید. شما باید ارتباط‌ها را بشناسید و در یک ماتریس خلاقانه  از آن‌ها برای یادگیری بهتر و ارتقای روش‌های یادگیری‌تان استفاده کنید.

پس از آن و با آشنایی با تفکر ماتریسی حاکم بر پازل شما می‌توانید با شناخت منابع مختلف از نشر دبستانک و هر انتشارات دیگری، مجموعه‌ای را با نظر و سلیقه‌ی خودتان به وجود آورید.

شما می‌توانید پازل خود را داشته باشید و برای تدوین آن از شناخت و مطالعه‌ی پازل دبستانک بهره ببرید. در این کار ما در کنار و همراه شما هستیم. چه همه‌ی کتاب‌های پازل دبستانک با سلیقه‌تان هماهنگ باشد، چه تعدادی از آن‌ها را انتخاب کنید و چه اصلا حتی اگر یک کتاب دبستانک هم در پازل شما نباشد. در هر حال ما هر کمکی که بتوانیم می‌کنیم تا شما بتوانید منابع بهتری را به عنوان ابزار کار خود داشته باشید. برای ما مهم‌ترین نتیجه آن است که کودکان سرزمینمان هر چه بیشتر با آموزش‌های بهتر و تازه‌تری روبرو شوند.

حاصل نیم قرن تجربه و نظر

پازل دبستانک که تصویر کلی آن را در انتهای جزوه می‌بینید، مجموعه‌‌ی ۱۵۴۰ کتاب است که در ۱۴ دسته‌ی ۱۱۰‌تایی در یک ماتریس حدودا ۳ در ۵  مرتب شده‌اند.

تاکنون نه در تاریخ انتشارات ایران و نه در آموزش ایران، چنین مجموعه‌ی کامل و هماهنگی را با اجزای مرتبط با هم نداشته‌ایم که نقشه‌ی راه یک مرکز فرهنگی را این‌چنین نمایش دهد.

ضمن این‌که چنین پازلی بسیار فراتر از یک «نقشه‌ی راه» یا حتی برنامه‌ی کار نشر در آینده است.

این پازل و این ماتریس (به نوعی) هوشمند،  پس از تکمیل شدن و حتی وقتی پنجاه یا شصت درصد از آن تولید شود، می‌تواند تاثیری کاملا محسوس و ریشه‌ای هم بر  آموزش در ایران و هم در نحوه‌ی انتشار کتاب‌های کودکان بر جای بگذارد.

هم‌اکنون نیز که فقط پانزده درصداز کتاب‌های پازل تولید و منتشر شده است (و حدود پانزده درصد دیگر نیز در مراحل آخر تولید هستند)؛ می‌توان تاثیر آن را در مناطقی که کتاب‌های دبستانک و برنامه‌هایشان شناخته شده و مورد استفاده قرار گرفته‌اند به طور واضح مشاهده کرد.

مشخصات و ویژگی‌های این پازل را به طور اجمالی مرور می‌کنیم.

۱٫ ارتباط همه‌ی کتاب‌ها با یکدیگر

در هر یک از ۱۴ گروه پازل، کتاب‌ها دارای ارتباط‌های عمودی و افقی با یکدیگر هستند (این نوع ارتباط در جزوه‌ی دیگری تشریح می‌شود).

هم‌چنین هر کتاب در یک گروه، با تعدادی از کتاب‌های گرو‌ه‌های دیگر در ارتباط هستند.

علاوه بر این دو نوع ارتباط، خود گروه‌های چهارده‌گانه نیز با یکدیگر در ارتباطند.

*  مثلا گام اول یا گام دوم گروه پنجم (سواد تصویرخوانی) + گام اول گروه چهارم (شاهنامه‌ی دبستانک) +  شش کتاب سواد خواندن، روی هم تشکیل بسته‌ی سواد خواندن را می‌دهند که در یک دوره‌ی فشرده‌ی ۲۰ ساعته در یک کلاس حدود ۲۰ نفره، می‌توان ظرف مدت کوتاهی با ارتقای دانش متن‌خوانی و افزایش توانایی درک مطلب در دانش‌آموزان، این امکان را به وجود آورد که دانش‌آموزان علاوه بر درک بیشتر مطالب نوشتاری در درس فارسی، به درک بیشتری در مطالب علوم و ریاضی نیز دست یابند.

درباره‌ی انواع این ارتباطات میان کتاب‌ها و شیوه‌ی کار، آن‌ها رساله‌هایی نگاشته شده و به تدریج همه‌ی کتاب‌ها را دربرمی‌گیرد.

۲٫ تفکیک کارکردها

کتاب‌های هر یک از ۱۴ گروه پازل کارکردهای جداگانه و معینی را در گروه‌های مختلف سنی و تحصیلی دنبال می‌کند که از این قرارند:

۱٫ گروه اول (پیش‌دبستانی- دانش) برای کودکان  3 تا ۶ ساله (پیش از دبستان) و حاوی چند مجموعه‌ی مشخص و جدا از هم است که هر کدام از جهتی در  افزایش دانایی کودکان از جهان عمل می‌کنند و در عین هماهنگی با یک‌دیگر،  این امکان را برای کودکان و مربیان و والدین فراهم می‌کنند که با توجه به نوع سلیقه‌ها و علائق کودکان، مجموعه‌ی مناسب‌تری را انتخاب کنند. البته استفاده‌ی کودک از کتاب‌های دو یا چند مجموعه، می‌تواند به تسلط بیشتر از آنان منجر شود که حتما این امر باید با میل و دلخواه کودک باشد. به هر حال هر کدام از مجموعه‌ها تازگی و جذابیت ویژه‌ای نسبت به دیگر مجموعه‌ها برای کودکان دارند.

۲٫ گروه دوم (پیش‌دبستانی- زندگی) نیز به همین گروه از کودکان اختصاص دارد اما محتوا و روش آن‌ها در خدمت افزایش دانایی‌ها و مهارت‌های کودک در مسائل زندگی هستند. انواع مجموعه‌های جذاب و مرتبط با زندگی در زمینه‌های مختلف، کتاب‌های این گروه را تشکیل خواهند داد. این مهارت‌ها همه‌ی جنبه‌های مختلف زندگی را دربرمی‌گیرند.

۳٫ گروه سوم (که تو بر دلم نشستی) نیز همانند گروه‌های دیگر شامل ۱۱۰ کتاب است که به کودکان زیر ۳ سال اختصاص دارد. در واقع از منهای ۱۸ ماهگی تا سه سالگی.

شروع کار برنامه‌ریزی‌شده از منهای ۱۸ ماهگی (یعنی ۹ ماه پیش از باردار شدن!) برای آموزش کودکان معنا  مفهوم خاصی دارد. یعنی مادران و پدران باید مدت‌ها قبل از آن‌که حتی نطفه‌ی فرزندشان منعقد شده باشد (مثلا پس از ازدواج) شروع به آموزش دادن و تربیت فرزندی کنند که هنوز هیچ اثری از او در دنیا نیست.

همه عمر بر ندارم سر از این خمار مستی

که هنوز من نبودم که تو بر دلم نشستی

۴ تا ۸٫ گروه‌های چهارم تا هشتم (پنج گروه) اختصاص به دبستانی‌ها از پایه‌ی اول تا ششم دبستان دارد و به نحوی برنامه‌ریزی و تولید شده و می‌شوند که هر پایه‌ی درسی کتاب‌های مستقل خود را داشته باشد.

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های اکثر کتاب‌های دبستانک این است که دقیقا برای پایه‌ی خاصی طراحی و تدوین شده است و مخاطب هر کدام دقیقا معلوم است.

گروه چهارم (شاهنامه) شامل هفت گام (هفت مجموعه) با کارکردهای مشخص و مجزا در ارتباط با اثر گرانقدر فردوسی و یک مجموعه‌ی مرتبط با شاهنامه اما با نگاهی متفاوت.

گروه پنجم (سواد تصویرخوانی) نیز طی چند گام (چند مجموعه) به افزایش سواد تصویرخوانی و پرورش خلاقیت داستانی کودکان نظر دارد.

گروه ششم (هزاره‌ی شعر و شعور) به طور کامل مسیر تحول شعر فارسی را طی هزار سال اخیر برای دانش‌آموزان اول تا ششم تشریح و بررسی می‌کند.

گروه هفتم (الگوی آموزشی) قلب پازل است و در مطلب جداگانه‌ای معرفی می‌شود.

و بالاخره گروه هشتم (شش کتاب‌ها) که یکی از سه برگ برنده‌ی نشر دبستانک است و با هدف کاربردی کردن آموزش تدوین شده و می‌شوند.

۹ تا ۱۴٫ شش گروه دیگر نیز که کار بسیار زیادی روی آن‌ها انجام شده ولی تعداد کتاب‌های کمی از آن‌ها منتشر شده است در فرصت های دیگر معرفی خواهند شد.

۳٫ انعطاف و ارتقا

همان‌طور که درباره‌ی انعطاف الگوی آموزشی دبستانک در جزوه‌ی مربوط به آن گفته شده، سایر اجزای پازل  نیز چنین انعطافی دارند.

علاوه بر ان،  در  هر یک از گروه‌ها، هر یک از مجموعه‌ها و هر یک از کتاب‌ها علاوه بر ویرایش‌های متعدد که خواهند داشت، امکان تغییر و ارتقای کیفی پیش‌بینی شده است.

۴٫ خودمحور نبودن

اساسا هدف دبستانک این نیست که تعدادی کتاب چاپ کند و به فروش برساند. ما به فردای آموزش در ایران می‌اندیشیم که از امروز باید شروع شود و در تحقق چنین فردایی، به سهم خود آن‌چه از دستمان برآید انجام می‌دهیم. از سوی دیگر، هم در گروه‌های ۱۴گانه و هم در کتاب‌های هر گروه، این امر پیش‌بینی شده که اگر نشر دیگری اقدام به چاپ کتاب‌هایی کند که همان اهداف را به خوبی پوشش داده باشند، آن کتاب‌ها جایگزین کتاب‌های کارنشده‌ی ما بشود و آن‌ها را  به عنوان بخشی از پازل معرفی و تبلیغ خواهیم کرد.

۵٫ به قدر نیاز و کفایت

طراحی پازلی با ۱۵۴۰ کتاب به این معنا نیست که دوست داریم همه‌ی کودکان،  همه‌ی ۱۵۴۰ کتاب یا حتی اکثر آن‌ها را مطالعه کنند.

آن‌چه در بخش کتاب‌های پیش‌دبستانی گفتیم، برای همه‌ی گروه‌ها صادق است. یعنی در هر گروه مجموعه‌های متعددی وجود دارد که هر کودک طبق سلیقه، علاقه و نیاز خود به سراغ تعدادی از آن‌ها می‌رود.

حتی در مورد مجموعه‌ای مانند هزاره‌ی شعر و شعور که همه‌ی کتاب‌ها به ترتیب تاریخی به دنبال هم هستند، شاید فقط هفت یا هشت درصد کودکان، همه‌ی این کتاب‌ها را بخوانند که همین میزان نیز چنان‌چه به دست آید، بسیار رضایت‌بخش است. البته در عین حال، پیش‌بینی می‌کنیم در سه چهار سال آینده که انشاالله همه‌ی این کتاب‌ها تولید و منتشر شده‌اند، تعداد قابل ملاحظه‌ای از کودکان (که شاید به نیم درصد کل مخاطبان هم نرسند) همه‌ی این کتاب‌ها را با علاقه دنبال کنند و بخوانند. آنان مدیران، نویسندگان و طراحان آینده‌ی آموزش و ادبیات کودکان خواهند بود و افق‌هایی بسیار وسیع‌تر را درخواهند نوردید.

شما بنویسید:

پاسخ این سوال را برای سرپرست گروه ارسال کنید و جزوه‌ی بعدی را دریافت کنید.

نظر شما درباره‌ی این پازل و چنین مجموعه‌هایی چیست؟