بایگانی دسته ی دبستانی‌ها

کلاس‌های چندپایه
راهی نو برای پیشرفت نظام آموزشی

هفت‌تا ۱۸۰تا

همان‌گونه که نوشتیم در الگوی آموزشی دبستانک، پانزده آیتم مختلف، هر مبحث را از جوانب و زوایای مختلف مورد بررسی قرار می‌دهند و این روند با رویکردی‌ست که یادگیری برای دانش‌آموز لذت‌بخش باشد.

تهیه‌ی متن و اجرای این آیتم‌ها برای هر مبحث درسی، در هر کتاب درسی و در هر پایه‌ی درسی، کار آسانی نبود. اما حالا از مشاهده‌ی نتایج نظری و عملی آن خرسندیم.

توجه کنید که در هر پایه‌ی درسی، در سه کتاب درسی ریاضی، علوم و فارسی (که بیشترین وقت معلم هر پایه صرف آموزش آن‌ها می‌شود) مجموعا حدود سی مبحث درسی داریم و در کل شش پایه، حدود ۱۸۰ مبحث درسی آموزش داده می‌شود.

برای تک‌تک این مبحث‌ها هفت آیتم غیردرسی کار شده است.
به طور مثال، ۱۸۰ جدول کلمات متقاطع ۷×۷ به‌گونه‌ای طراحی شده است که در هریک از آن‌ها، در شرح سوالات جدول و در جواب‌ها، مهم‌ترین کلمات و مفاهیم اصلی یکی از آن ۱۸۰ مبحث مورد استفاده قرار گرفته ‌است.

به نحوی که دانش‌آموز هنگام حل جدول اگر قبل از تدریس آن مبحث توسط معلم باشد برایش حکم پیش‌خوانی آن درس را دارد و اگر در روزهای پس از تدریس معلم باشد، حکم مرور را دارد.

همه‌ی این آیتم‌ها، یعنی:
۱۸۰ جدول کلمات متقاطع،
۱۸۰ متن فلسفیدن با مباحث درسی
۱۸۰ نمایشنامه
۱۸۰ بازی اموزشی
۱۸۰ داستان (از منابع اصلی)
۱۸۰ مستند و ارجاع تاریخی
و ۱۸۰ قطعه شعر
همه به گونه‌ای نگارش و تدوین شده‌اند که موضوع و محتوای هر کدام از آن‌ها، یک به یک، موضوع یکی از آن ۱۸۰ مبحث درسی‌ست.

همه‌ی این مطالب می‌تواند بسیار مفید در اختیار معلمان کلاس‌های چندپایه باشد که از آن‌ها به نحوی استفاده کنند که در قسمت‌های بعدی شرح داده خواهد شد.

سیدرضا تهامی
(ادامه دارد)

راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت اول
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت دوم
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت سوم
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت چهارم
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت پنجم
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت ششم
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت هفتم
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت هشتم
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت نهم
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت دهم
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت یازدهم

کلاس‌های چندپایه
راهی نو برای پیشرفت نظام آموزشی

ابزارها _ ت

۴ _ اپلیکیشن‌های بازی و تمرین:

رواج وسیع گوشی‌های هوشمند که به طور بسیار وسیع به دورافتاده‌ترین مناطق روستایی کشور نیز راه یافته‌اند، امکان قابل توجّهی برای افزایش بازده توان و کار معلّمان چندپایه در اختیارمان می‌گذارد.

از همان ابتدای کار کتاب‌های دبستانک، تولید کتاب‌های الکترونیک و اپلیکیشن‌های آموزشی جزیی از پازل «طرح جامع دبستانک» و بخشی همراه با کتاب‌های دبستانک بوده است و درتعدادی از پروژه‌ها، طرّاحی‌ها و کارهای اوّلیّه‌ی آن‌ها انجام شده و ان‌شاءالله در ماه‌های آتی، به محض تامین مالی، تولید آن‌ها شروع خواهد شد.

۵ _ کتاب‌های آموزشی:

کتاب‌های دبستانک، از آن‌جا که مبنای کار آن‌ها ارتباط محتوایی با موضوع‌ها و مباحث کتاب‌های درسی است، می‌توانند یاوران بسیار خوبی برای معلّمان چندپایه باشند.

کتاب‌های دبستانک اساساً بر اساس عناوین آن مباحث یا نیازهای مشخّص‌شده‌ی برای فهم کامل آن‌ها نگارش یافته است.
الگوی آموزشی دبستانک، با تمرکز روی این مقوله تدوین شده و در قالب کتاب‌های دبس‌نامه منتشر شده‌اند (دَبِس، نام یک هزارپاست که معرّف کتاب‌های دبستانک است)، مختصری درباره‌ی این الگوی آموزشی توضیح می‌دهیم تا سنجش آن‌چه در بخش‌های بعدی این رساله آمده راحت‌تر باشد.

در الگوی آموزشی دبستانک از ۱۵ عنوان آموزشی ، ادبی، تاریخی، فلسفی، هنری و سرگرمی استفاده کرده‌ایم که نیمی از آن‌ها آیتم‌های آموزشی است و بقیّه آیتم‌هایی است که قابل انطباق با محور و اهداف مباحث درسی است.

🔶 مبحث به مبحث

نکته‌ی قابل تأکید، فصل‌بندی همه‌ی کتاب‌های آموزشی دبستانک بر اساس مباحث درسی است.
یعنی در هر مبحث، همه‌ی این ۱۵ آیتم حضور دارند. آن هم به نحوی که هم‌خوان یا کاملاً منطبق با موضوع و محورهای همان مبحث باشند.

بنابراین تعداد فصل‌های هر دبس‌نامه‌ی ریاضی (یا دبس‌نامه‌ی علوم یا دبس‌نامه‌ی فارسی) در هر پایه، مساوی با تعداد مباحث درسی در همان پایه است.

سیدرضا تهامی
(ادامه دارد)

راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت اول
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت دوم
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت سوم
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت چهارم
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت پنجم
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت ششم
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت هفتم
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت هشتم
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت نهم

کلاس‌های چندپایه
راهی نو برای پیشرفت نظام آموزشی

ابزارها _ ب

۲ _ دفتر طرح درس کلاس‌های چندپایه:

بدیهی است که نگارش و تنظیم طرح درس برای کلاس‌های چندپایه، مانند سایر ارکان کلاس، با کلاس‌های عادی متفاوت است.

طرح درس کلاس‌های چندپایه باید از یک‌سو، هم‌خوان با برنامه‌ی واحد هفتگی باشد که در بخش اوّل تشریح شد و از سوی دیگر بیانگر میزان کاری باشد که آموزگار در کار با کتاب واحد راهنمای معلّم انجام داده است. بنابراین تقسیم‌بندی و توصیه‌های نحوه‌ی تنظیم طرح درس ضرورتاً باید هم‌خوان با این دو مقوله باشد.

دفتر تألیف به دو شکل می‌تواند آموزگاران کلاس‌های چندپایه را در تنظیم عملی‌تر و مؤثّرتر طرح درس کمک کند یا در هر قسمت (هفتگی) از کتاب واحد راهنمای معلّم یک نمونه یا جدول در نصف صفحه یا یک صفحه بیاورد که حاوی چیدمان صحیح مفاهیم و موضوع‌ها باشد و بهتر است قسمت‌های اساسی‌تر (و سرمشق‌ هر مطلب) در آن جدول آمده باشد تا معلّم خود بقیّه‌ی قسمت‌ها را پر کند.

شکل دوم که دفتر تألیف می‌تواند به کار بندد، تنظیم و چاپ یک دفتر طرح درس است که برای کلّ سال یا هر نیم‌سال باشد و معلّمان موظّف به تکمیل و کاربست آن باشند. دفتر طرح درس به این شکل چند فایده دارد:

الف _ هماهنگی در جلسات مختلف کار یک معلّم در طول سال تأمین می‌شود.

ب _ هماهنگی در نحوه‌ی کار معلّمان مدارس و مناطق مختلف در مورد هر جلسه، تأمین می‌شود.
(هر دو مورد الف و ب، بدون صرف هزینه و وقت از سوی ادارات آموزش و پرورش و به طور خودبه‌خودی انجام می‌شود و کافی است در چک‌لیست‌ بازدیدهای بازرسان ادارات، کنترل آن و شیوه‌ی کنترل صحیح آن لحاظ شود. به این ترتیب بازرس نیز ماتریال بیش‌تری برای طرح بحث با معلّم خواهد داشت و کار از شیوه‌ی بازدید کارخانه‌ای فاصله‌ی بیش‌تری می‌گیرد و فرهنگی‌تر می‌شود.)

پ _ معلّم می‌تواند در طول سال، تجربیّات خود را مرور کند و در سال‌های بعد نیز به آن‌ها رجوع کند. (پس از دو سه سال، معلّم به خوبی قادر خواهد بود با مقایسه دفاتر سال‌های مختلف، رشد و افزایش تجربه‌ی خود را به طور واضح ببیند و حتّی آن را به طور دقیق اندازه بگیرد.)

ت _ هم‌یاران معلّم می‌توانند از آن (در هر جلسه و مطالب همان جلسه) برای تسلّط بیش‌تر در کارشان استفاده کنند.

ث _ یکی از ابزارهای مطمئن برای تشخیص سطح کیفیّت کار معلّم در سنجش‌های ادواری یا مقطعی خواهد بود.

سیدرضا تهامی
(ادامه دارد)

راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت اول
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت دوم
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت سوم
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت چهارم
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت پنجم
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت ششم
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت هفتم

کلاس‌های چندپایه
راهی نو برای پیشرفت نظام آموزشی

هم‌یاران آموزگار

انتخاب یک یا چند نفر در هر پایه برای هم‌یاری با آموزگار، می‌تواند بخشی از محدودیّت‌ها را بی‌اثر کند و حتّی در صورت کنترل سازمان‌یافته‌ی هم‌یارها، به تأثیراتی ماندگارتر از کلاس‌های عادی در یادگیری مفاهیم درسی بیانجامد. رعایت نکات زیر و نکات مشابهی که خود شما در زندگی کاری به آن رسیده‌اید، تأثیر موفّقیّت‌ را بیش‌تر می‌کند.

۱ _ قضیه اصلاً نباید شکل و حالت خیریّه و «به‌به چه پسر یا دختر خوبی» به خود بگیرد و اصلاً نباید به مقوله‌های فداکاری و گذشت و ایثار ارتباط یابد.

هم‌یار آموزگار باید بداند و در این زمینه توجیه شود که هیچ‌کس، هیچ مفهومی را واقعاً فرانمی‌گیرد مگر این‌که تلاش کرده باشد آن مفهوم را به دیگران بیاموزد یا در این فرآیند آموزش نقش داشته باشد.

بهتر است از تجربیّات شخصی خودتان برای هم‌یاران صحبت کنید (و با آب و تاب هم توضیح دهید) که در مورد خود شما نیز که معلم هستید، هر سال با افزوده شدن تجارب آموزشی‌، درک‌تان از مفاهیم درسی افزوده شده است. حتّی در مورد مفهوم‌های ساده‌ای مثل جمع عدد یک‌ رقمی با یک عدد یک رقمی دیگر.

حتّی در سطح بسیار ساده‌ای چون جمع دو عدد یک‌رقمی مثل «۳+۲» نیز هر سال به درک عمیق‌تری دست یافته‌اید (در این موارد قبل از کلاس فکر کنید). به این ترتیب هم‌یاران خود بیش از سایر دانش‌آموزان از این برنامه سود خواهند برد و اصلاً قضیه به این صورت نیست که دارند وقتشان را برای دیگران می‌گذرانند و ممکن است از درس خودشان عقب بمانند.

۲ _ تعداد هم‌یاران در هر کلاس و در هر پایه به خواست و برنامه‌ی شما و شرایط کلاس بستگی دارد. ممکن است در یک پایه، همه‌ی بچّه‌ها هم‌یار باشند (و هر کدام در یک درس هم‌یار باشند و به دیگران در انجام کارهای خود طبق برنامه‌ی آموزگار کمک کنند) و در پایه‌ی دیگری فقط یک هم‌یار داشته باشیم (حتی وقتی فقط یک دانش‌آموز در پایه‌ای داریم و او خود هم‌یار معلم در آموزش به خودش می‌شود).

۳ _ موضوع کار و وظایف هم‌یاران باید کاملاً مشخّص باشد، کتبی نوشته شود و حتّی به دیوار کلاس الصاق شده باشد و در زمان خود توضیحات کافی (امّا مختصر) برای هر عنوان و هر وظیفه داده باشیم. هم‌یاران هر پایه وقتی آموزگار به پایه‌ی آن‌ها رسیده، برگه‌های آن جلسه را تحویل می‌دهند (که در قسمت‌های بعد توضیح داده می‌شود) و در وقت سوم نیز فهرستی از پرسش‌های دانش‌آموزان تهیّه می‌کنند که بعداً درباره‌اش توضیح می‌دهیم.

۴ _ بهتر است پایه‌ی اوّل هم‌یار نداشته باشد و خود آموزگار هر بار که از یک پایه می‌خواهد به پایه‌ی دیگر برود، یک سرکشی بسیار کوتاه و یک تذکّر در مورد آن‌ها داشته باشد. در پایه‌ی ششم نیز بهتر است همه‌ی دانش‌آموزان هم‌یار باشند و هر کدام یک درس را ترجیحاً با داوطلبی خودشان به عهده بگیرند. این دو حالت ویژه را ممکن است پایه‌های دیگر هم بنا به ضرورت داشته باشند.

۵ _ هم‌یاران می‌توانند وظایف زیر را به عهده داشته باشند.
الف. در وقت‌های پیش‌خوانی (پیش از رسیدن معلّم به پایه‌ی آن‌ها): توضیح درباره‌ی فعّالیّت‌های جنبی مربوط به همان درس/ ثبت سؤال‌های دانش‌آموزان در مورد فعّالیّت‌ها روی برگه‌ی هم‌یار (در صورتی که نمی‌توانند پاسخ کوتاه و قانع‌کننده به این یا آن دانش‌آموز بدهند)/ تحویل فرم‌ هنگامی که معلّم به پایه‌ی آن‌ها می‌رسد.

ب. در وقت مرور و تمرین (پس از درس‌ معلّم در پایه‌ی آن‌ها): توضیح‌ احتمالی درباره‌ی تمریناتی که معلّم تعیین کرده است/ ثبت سؤال‌هایی که پاسخ‌شان را نمی‌داند و تحویل به معلّم در انتهای جلسه.

پ. نمونه‌هایی از برگه‌ی هم‌یار و توضیح درباره‌ی جزییات آن را در یکی از قسمت‌های بعدی خواهید دید.

سیدرضا تهامی
(ادامه دارد)

راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت اول
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت دوم
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت سوم
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت چهارم
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت پنجم

کلاس‌های چندپایه
راهی نو برای پیشرفت نظام آموزشی

بازهم در مورد برنامه‌

در برنامه‌ی واحد هفتگی، زمان هر جلسه (مربوط به هر یک از خانه‌های جدول برنامه) برای کلاس ‌اوّلی‌ها و ششمی‌ها به دو بخش تقسیم می‌شود و برای سایر پایه‌ها زمان هر جلسه به سه بخش تقسیم می‌شود.

آموزگار در ابتدای هر جلسه به اوّلی‌ها می‌پردازد و دانش‌آموزان پایه‌های دیگر طبق برنامه می‌دانند که چه باید بکنند.

اگر این مدرسه کتاب‌های دبستانک را برای دانش‌آموزان تهیه کرده باشد، کار معلم بسیار راحت است .چون به اندازه‌ی کافی مطالب جذاب و مرتبط به درس هر روز در هر پایه وجود دارد. مثلا دومی‌ها می‌توانند جدول کلمات متقاطع مربوط به فصلی را حل کنند که قرار است آن روز درس داده شود.

این کار یکی‌ از بهترین پیش‌خوانی‌های ممکن است. سومی‌ها می‌توانند پرسه در تاریخ مربوط به درس آن روز را بخوانند که آن هم پیش‌خوانی مؤثری است. چهارمی‌ها می‌توانند سواد خواندن مربوط به درس قبل را با یک داستان از سعدی انجام و به پرسش‌هایش پاسخ دهند. که مروری بسیار موثر که هم‌چنین به افزایش سواد خوادن آن‌ها کمک می‌کند. همزمان پنجمی‌ها می‌توانند بازی آموزشی و شعر مربوط به درس قبل را کار کنند و مرور خوبی بر درس هفته‌ی قبل داشته باشند. بالاخره ششمی‌ها نیز می‌توانند سوال‌های رده‌ی سوم (سوال‌های دشوار) درس قبل را حل کنند.

این پنج پایه در حالی دارند هم‌زمان با هم و در طی هفت الی ده دقیقه کارهایی مربوط به درس قبلی یا همان روز را انجام می‌دهند که معلم سرگرم کلاس اولی‌هاست و گاهی نیم نگاهی نیز به آنان می‌اندازد. در زیر حالت کلی این برنامه آمده است

سپس آموزگار به سراغ پایه‌ی دوم می‌آید. از این لحظه تا پایان آن جلسه، پایه‌ اوّلی‌ها دومین وقت خود را طبق روالی انجام می‌دهند که آموزگار از آن‌ها خواسته و در برنامه‌ی روبرویشان نیز آمده است. وقتی آموزگار سراغ پایه‌ی دوم می‌آید، بخش نخست وقت پایه‌ی دومی‌ها تمام و بخش دوم آن شروع می‌شود.

آنان در نخستین بخش وقت خود، کاری را انجام داده‌اند که طبق برنامه‌ آموزگار از آن‌ها خواسته است (مثلا همان جدول که گفتیم و در بخش‌های بعدی این جزوه به تفصیل اشاره خواهد شد) و پس از آن‌که کار مستقیم آموزگار با آنان تمام شد، سومین بخش وقت آنان در این جلسه شروع می‌شود که تا پایان همان جلسه ادامه دارد.

در همان زمان که معلم دارد به دومی‌ها درس می‌دهد سومی‌ها جدول کلمات متقاطع مربوط به ان روز را حل می‌کنند. چهارمی‌ها و پنجمی‌ها و ششمی‌ها نیز هر کدام طبق برنامه، یکی از آیتم‌های الگوی آموزشی دبستانک مربوط به درس قبلی یا بعدی را کار می‌کنند.

بدین ترتیب وقت پایه‌های سوم تا پنجم نیز مانند دومی‌ها سه قسمت است که قسمت اوّل آن قبل از کار مستقیم آموزگار با آنان است و قسمت سوم پس از کار آموزگار.

در مورد ششمی‌ها نیز وقت هر جلسه مانند اوّلی‌ها دو بخش است ولی ترتیب آن برعکس اوّلی‌هاست. یعنی از ابتدای جلسه تا آخرین نوبت کار معلّم، که برای آن‌هاست خودشان کارها را انجام می‌دهند.

از نظر محتوایی، بخش‌های مختلف وقت هر پایه به شرح جدول زیر خواهد بود که یکی از خانه‌های جدول اصلی است. مصداق‌های پیش‌خوانی و تمرین قبل و تمرین بعد در صفحات آینده خواهد آمد.

این جدول فقط به ظاهر پیچیده می‌نماید و در عمل بسیار ساده است و در قسمت‌های بعد هم توضیح می‌دهیم که تکرار و تمرین درس قبل یا پیش‌خوانی‌ها دقیقا چگونه خواهد بود. جدول را به ظاهر پیچیده‌تر اما در عمل بسیار راحت‌تر و کاربردی‌تر می‌کنیم.

سیدرضا تهامی
(ادامه دارد)

راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت اول
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت دوم
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت سوم