راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه (قسمت هفتم)

کلاس‌های چندپایه
راهی نو برای پیشرفت نظام آموزشی

ابزارها – الف

۱ _ کتاب واحد راهنمای معلّم:

از آموزگارانی که در کلاس‌های عادی تدریس می‌کنند، انتظار می‌رود در ابتدای کار، در مقاطع مختلف زمانی و در شب تدریس هر مبحث، کتاب راهنمای معلّم در هر درس را در حد لزوم تورق و مطالعه کنند. چنین انتظاری اما از آموزگار یک کلاس شش پایه، چندان منطقی نیست و در عمل هم برای آن حتّی در صورت اجبار، محدود و کم بازده خواهد بود.

بهتر است دفتر تألیف کتاب‌های درسی با تشکیل گروهی از مؤلّفان، اقدام به تلخیص و ترکیب آن کتاب‌ها در یک جلد کند، با محتوا و سر و شکلی که بتواند آموزگاران را ترغیب به مطالعه‌ی آن کند. به‌هر حال نشر دبستانک برای چنین مواردی منتظر نمی‌ماند و در حال تدوین کتابی‌ست که حداقل بتواند اهداف اصلی درس‌ها را و نوع کار با کتاب‌های دبستانک را هنگام آموزش هر مبحث، در هر کتاب درسی، در هر پایه‌ی درسی را در بر داشته و یاور مطمئنی برای آموزگارانی باشد که از کتاب‌های دبستانک در کلاس خود استفاده می‌کنند.

اما درباره‌ی کتاب واحد راهنمای معلمان کلاس‌های چندپایه نیز نظرات و پیشنهاداتی داریم. بدیهی است که خودمان این پیشنهادات را در کتاب راهنمای خودمان اجرا خواهیم کرد.

بهتر است کتاب واحد راهنما دارای ۸ بخش اصلی (مهر تا اردیبهشت) باشد و هر بخش فعّالیّت‌های یک ماه را در برگیرد و بهتر است هر بخش دارای ۴ قسمت (هفته‌ی اوّل تا چهارم) باشد.

بهتر است در هر قسمت مطالب مربوط به هر درس (در آن هفته) برای هر ۶ پایه به دنبال هم بیاید تا این نوع طبقه‌بندی، به آموزگار در نوشتن طرح درس و نیز اداره‌ی کلاس کمک کند؛ یعنی مطالب مربوط به هر هفته‌ی درس ریاضی در ۶ پایه، سپس علوم در ۶ پایه، … و درس‌های دیگر.

بهتر است حجم کتاب حدّاکثر ۴۰۰ صفحه (غیر از راهنمایی کلّی و مقدّمه) باشد. به این ترتیب هر بخش ماهانه حدود ۵۰ و هر قسمت یک هفته‌ای حدود ۱۲ صفحه می‌شود. حالا می‌شود انتظار داشت او هر هفته ۱۲ صفحه را خوب بخواند. هم چنین بهتر است کتاب در دو جلد ۲۰۰ صفحه‌ای تدوین شود که هر کدام مربوط به یک نیم‌سال باشد.

بهتر است کتاب راهنما در دو نوع صحافی به آموزگاران تحویل داده شود. یکی به صورت عادی و دیگری به صورت جزوه‌های یک هفته‌ای در ۱۲ صفحه که آموزگار بتواند یکی از آن‌ها را در کلاس نیز همراه داشته باشد.

کتاب راهنما در هر قسمت و برای همه‌ی درس‌ها شامل خلاصه‌ی کتاب‌های راهنما در درس‌های مختلف خواهد بود که برای هر درس در هر هفته حجمی حدود یک الی سه صفحه خواهد شد.

با تدوین کتاب واحد راهنمای معلّم و به ویژه فصل‌بندی آن، به ترتیبی که شرح آن رفت، معلّم امکان بیش‌تری برای برنامه‌ریزی آسان‌تر در یک کلاس چندپایه دارد. اهمّیّت این کار هم‌چنین از این نظر است که تشخیص اهداف مهم‌تر درس و تقسیم وزن یک درس به واحدهای مهم‌تر، توسّط دفتر تألیف انجام می‌شود و هماهنگی خوبی میان مدارس سراسر کشور پدید می‌آید.

امّا این کتاب واحد راهنمای معلّم، یک ویژگی دیگر هم دارد که «ظاهراً» منفی است: با خلاصه کردن اهداف و شیوه‌های پیشنهادی و این‌که اکثر آن‌ها به طور مجمّل و حتّی تیتروار خواهد آمد، به طور غیرمستقیم این مسئله را یادآوری می‌کنیم که کلاس‌های چندپایه نسبت به کلاس‌های عادی امکان‌ زمانی کم‌تری در اختیار معلّم می‌گذارد تا به عمق دانش‌ هر درس راه یابد و آن را به دانش‌آموزان انتقال دهد.

در واقع با این کتاب، ضعف ناگزیر خود را در تشکیل اجباری کلاس‌های چندپایه، عیان‌تر در معرض دید می‌گذاریم. امّا همان‌طور که گفتیم این ویژگی فقط ظاهراً منفی است. زیرا اوّلاً برای تعمیق یادگیری مفاهیم درسی و توسعه‌ی دانش در ایران، پوشاندن ضعف‌ها مَثَل آن کسی است که اتاقی را جارو کند و بعد لبه‌ی فرش را بالا ببرد و آشغال‌ها و گرد و غبار را با جارو به زیر فرش ببرد تا کسی نبیند.

ثانیاً اتّفاقاً هم خود کلاس‌های چندپایه و وجوه مختلف آن، من‌جمله همین کتاب واحد راهنمای آموزگار با فصل‌بندی پیشنهادی، زمینه‌ی بسیار مناسبی برای خلّاقیّت بیش‌تر آموزگاران فراهم می‌کند که در صورت هدایت سنجیده‌ی آن توسّط ادارات آموزش و پرورش مناطق و با در اختیار گذاشتن تجربیّات هر آموزگار در اختیار همه‌ی آموزگاران و کارشناسان تألیف، به هم‌افزایی قابل توجّهی منجر خواهد شد.

برای این مورد نیز برنامه‌هایی داریم که در موقع خود به اطلاع می‌رسانیم

سیدرضا تهامی
(ادامه دارد)

راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت اول
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت دوم
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت سوم
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت چهارم
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت پنجم
راهنمای معلمان برای اداره کلاس‌‌های چندپایه – قسمت ششم