تکنیک‌ شش‌کلاه چیست و چگونه از آن استفاده کنیم؟

عادت کنیم ارزیابی کنیم.

عادت کنیم صحیح و همه‌جانبه ارزیابی کنیم.

«زندگی نیازموده، ارزش زیستن ندارد.»

این‌که حرف حکیمانه‌ی سقراط را با آب طلا بنویسیم و بر سردر ساختمان بیاویزیم، زندگی را دارای ارزش زیستن نمی‌کند.

باید ضرورت این مهارت را به ویژه برای کودکان بدانیم و راه دست‌یابی به آن را بشناسیم.

هر کس باید قادر باشد تصمیمات خود را در زندگی، از قبل ارزیابی کند و چنان‌چه این مهارت در کودکی به دست آید و اگر قادر شویم این توانایی را تکثیر کنیم، جامعه‌ی فردا بی‌تردید بر مدار خرد خواهد چرخید و دروغ و ناراستی و افراط، حذف خواهند شد.

چگونه ارزیابی بهتری داشته باشیم؟
یکی از راه‌هایش، تکنیک شش کلاه است:
بسیار مفرح و در عین حال مفید و مؤثر.

اجرای این تکنیک نه تنها فرصت‌هایی شاد برای تعامل و لبخند فراهم می‌آورد، بلکه ارزیابی صحیح را به عادت تبدیل می‌کند.
امتحان کنید. لذت ببرید. ارزیابی کنید.

تکنیک شش کلاه

ابزار مؤثر توانمندسازی در ارزیابی‌ صحیح

ایجاد فضایی شاد و درگیرانه در کلاس درس

هر تصمیم‌گیری یا هر موضوعی را که می‌خواهید ارزیابی کنید، شش بار و از زوایای گوناگون ارزیابی کنید.

شش کلاه با شش رنگ لازم دارید. در کلاس و برای کودکان حتماً از خود کلاه‌ها استفاده کنید و حتماً هم با همین رنگ‌ها.
بگذاریم این کلاه‌ها و رنگ‌ها معنای مشترکی برای همه‌ی ما داشته باشد تا بهتر بتوانیم نتایج را به اشتراک بگذاریم.

هر بار که یک کلاه را به سر می‌گذارید (ترجیحاً به همین ترتیبی که می‌آیند)، با همان نگاهی پدیده‌ی مورد نظر را ارزیابی کنید. گاهی می‌توانید دو یا سه کلاه را با هم بر سر گذارید!

کلاه سفید
سعی کنید همه‌ی اطلاعات موجود درباره‌ی آن موضوع را ببینید. و همان‌طور که هست آن را بررسی کنید. ظاهرش را و نیز این‌کهچه کارکردی دارد. چه آن ویژگی‌ها را دوست دارید و چه دوست ندارید.

کلاه قرمز
این بار نوبت ارزیابی، مبتنی بر عواطفتان است. به احساس خود در آن مورد فکر کنید.
دوستش دارید؟ بدتان می‌آید؟ نسبت به آن بی‌تفاوتید؟ هرچه هست بنویسید یا بگویید. همان احساسی که درباره‌اش دارید.
احساسات خودتان درباره‌ی آن پدیده را بگویید. نه این‌که آن پدیده چه‌قدر در برانگیختن احساسات از این قبیل مؤثر هست یا نیست.

کلاه سیاه
جنبه‌های منفی آن چیز یا موضوع را به‌طور منطقی مرور کنید. کاستی ها و ضعف‌ها و عیب‌هایی که دارد.
این کلاهی‌ست که ما بیشتر از سایر کلاه‌ها بر سر خود می‌گذاریم. این بار اما به جا این کار را می‌کنیم.

کلاه زرد
حالا نوبت بررسی منطقی جنبه‌های خوب و مثبت آن چیز است. سعی کنید همه‌ را ببینید و بنویسید.

کلاه سبز
این بار با نگاهی متفاوت به پدیده یا موضوع نگاه کنید.
خلاقیت یعنی از منظری متفاوت به موضوع نگریستن. این‌جا باید خلاقیت باید در نگاه شما به برخورد با آن پدیده باشد نه این‌که درباره‌ی خلاقیت آن پدیده بنویسید.

کلاه آبی
آخرین کلاه و آخرین ارزیابی شما از جنس کنترل و جمع‌بندی است. کل فرآیند و ارزیابی‌های پنج‌ کلاه قبلی را مدیریت کنید و در دو سه جمله آن‌ها را جمع‌بندی کنید.

مجموعه‌ی شش ارزیابی شما
بیانگر دید همه‌جانبه‌ و کامل‌تری نسبت به ارزیابی‌های متداول است.
که فقط از یک جنبه و یک زاویه به موضوع می‌پردازند.

عادت کنیم هر چیز را ارزیابی کنیم.

✍ سیدرضا تهامی